Czy warto dbać o oczy pupila? Co powinno nas zaniepokoić? Podstawowe badanie okulistyczne – co wchodzi w jego skład?

1. Dokładny wywiad okulistyczny – pytania dotyczą:

• objawów wykazywanych przez zwierzę i niepokojących Właściciela
• wieku wystąpienia pierwszych symptomów
• historii dolegliwości wraz z ewentualnym zastosowanym leczeniem
• leków stosowanych w leczeniu innych chorób
• diety zwierzęcia
• obecności innych zwierząt w domu
• informacji na temat podróżowania ze zwierzęciem
• informacji na temat szczepień ochronnych

2. Dokładne badanie kliniczne – podczas którego oceniamy:

• zachowanie zwierzęcia w przychodni
• sposób poruszania się zwierzęcia
• ogólny wygląd części twarzowej głowy
• wygląd gałek ocznych – ich wielkość i położenie
• obecność wypływu z worków spojówkowych
• symetrię głowy

3. Podstawowe badanie okulistyczne – które obejmuje:

• podstawowe badanie wzroku i testy neurologiczne:
  • odruch na zagrożenie – obserwowanie zwierzęcia na gest grożący – prawidłowo występuje mrugnięcie i cofnięcie się zwierzęcia
  • wodzenie wzrokiem – reakcja na spadającą kulkę z waty
  • odruch powiekowy – delikatne dotykanie skóry w przyśrodkowym i bocznym kącie oka – prawidłowo
  • szybkie zamknięcie powiek
  • odruch źreniczny – reakcja źrenicy na światło – prawidłowo – szybkie zwężenie źrenicy (odruch źreniczny bezpośredni) również w oku przeciwnym (odruch źreniczny pośredni)
  • test na torze przeszkód – obserwacja poruszania się w kierunku właściciela przy postawionych przeszkodach na drodze zwierzęcia (np. karton lub kosz)
• test łzowy Schirmera
  • wykonywany za pomocą specjalnych pasków ze skalą wprowadzanych do dolnej bocznej części worka spojówkowego – po minucie odczytuje się wynik i na jego podstawie ocenia się zdolność do produkcji łez
• test z fluoresceiną
  • wykonywany za pomocą specjalnych kropli lub pasków z barwnikiem wprowadzanych do worka spojówkowego – na jego podstawie ocenia się:
    • obecność ubytków rogówki – w przypadku odsłonięcia zrębu rogówki owrzodzenia wybarwiają się na kolor jasnozielony
    • drożność kanalików nosowo-łzowych (ocena wstępna) – barwnik po wprowadzeniu do worka spojówkowego powinien znaleźć się w okolicy nozdrzy lub w jamie ustnej do 5 minut od podania
• badanie oftalmoskopowe
  • oglądanie struktur oka w powiększeniu:
    • oglądanie przedniej części oka – powieki, spojówki, rogówki, komory przedniej, tęczówki
    • oglądanie tylnej części oka (możliwe tylko po rozszerzeniu źrenicy przez podanie kropli rozszerzających dwukrotnie w odstępie 5 minut) – soczewki, siatkówki, tarczy nerwu wzrokowego
• badanie cytologiczne i bakteriologiczne
  • pobranie materiału specjalną szczoteczką cytologiczną do badania mikroskopowego lub wymazówką z podłożem do badania hodowlanego.

Jakie struktury oceniamy podczas podstawowego badania okulistycznego i jakie nieprawidłowości możemy znaleźć?

1. Ocena powiek

A. WADY ROZWOJOWE:

• niedorozwój powiek – brak fragmentów brzegów powiek
• nieprawidłowy wzrost rzęs:
  • dwurzędowość – dodatkowy rząd rzęs (buldog francuski i angielski, pudel miniaturowy, spaniel, shih-tzu, pekińczyk)
  • rzęsy przemieszczone – ektopowe wyrastające przez spojówkę powiek i drażniące rogówkę – mogą doprowadzić do powstania wrzodu rogówki
  • nieprawidłowy wzrost rzęs lub włosów skóry – trichiasis – skierowane w stronę gałki ocznej drażnią rogówkę (shih – tzu, maltańczyk, york)
• podwinięcie powiek – entropium – podwinięcie się brzegu powieki w stronę gałki ocznej
  • w bocznym kącie oka (retrievery)
  • w przyśrodkowym kącie oka (buldog, shih–tzu, pekińczyk, mops, maltańczyk)
  • na całej długości (chow–chow, shar–pei)
• wywinięcie powiek ectropium – wywinięcie powieki na zewnątrz z odsłonięciem spojówki gałkowej (cocker spaniel, bernardyn, basset)
• nieprawidłowa szpara powiekowa:
  • zbyt mała
  • zbyt duża

B. WADY NABYTE POWIEK

• uszkodzenia mechaniczne
• procesy zapalne
• infekcje (bakteryjne, grzybicze, pasożytnicze)
• procesy nowotworowe

2. Ocena spojówek i trzeciej powieki

A. WADY WRODZONE

• skórzak – masy tkankowe zawierające skórę, gruczoły łojowe i włosy najczęściej w spojówce przyrąbkowej bocznego kąta oka
• nieprawidłowa skóra kąta oka – nieprawidłowe mięsko łzowe z wyrastającymi włosami skierowanymi na powierzchnię rogówki (lhasa apso, shih-tzu, pekińczyk, maltańczyk)

B. WADY NABYTE

• infekcje (wirusowe, bakteryjne, pasożytnicze, grzybicze)
• procesy zapalne – często o podłożu immunologicznym:
  • łuszczka (pannus)
  • plazmocytarne zapalenie spojówek (plasoma)
  • alergiczne zapalenie spojówek
• wypadnięcie gruczołu trzeciej powieki – cherry eye (beagle, buldog, spaniel, boston terier)
• wywinięcie chrząstki trzeciej powieki (dog niemiecki, bernardyn, owczarek niemiecki, wyżły, labradory, retrievery)
• procesy nowotworowe (mięsak, chłoniak)

3. Ocena gałki ocznej

A. WADY WRODZONE

• niedorozwój gałki ocznej – małoocze
• nietypowe położenie gałki ocznej – zez
• nietypowe ruchy gałki ocznej – oczopląs
• woloocze

B. WADY NABYTE

• zapalenie tkanki oczodołu (jednostronny wytrzeszcz, wypadnięcie trzeciej powieki, ból przy otwieraniu jamy ustnej)
• przemieszczenia pourazowe (wypadnięcie gałki ocznej, zez)
• nowotwory oczodołu
• zapadanie się gałki ocznej (cofnięcie gałki w głąb oczodołu)

4. Ocena rogówek

A. WADY WRODZONE

• zmętnienia rogówki:
  • związane z lizosomalnymi chorobami spichrzeniowymi
  • związane z pozostałościami embrionalnymi błon źrenicznych przylegających do wewnętrznej powierzchni rogówki
• skórzak – masa tkankowa ze skórą i jej przydatkami w obrębie rogówki

B. WADY NABYTE

• zrosty rogówki ze spojówką (najczęściej wynik zakaźnego zapalenia spojówek i rogówki)
• dystrofia rogówki – obustronne, symetryczne szare zmętnienia mogące znajdować się w każdej jej warstwie związane z gromadzeniem się trójglicerydów i fosfolipidów
• pigmentacja – melanoza rogówki – najczęściej dotyczy rogówki przyśrodkowego kąta oka i jest związana z permanentnym drażnieniem jej przez włosy
• martwak rogówki – sekwestr – brązowo-czarna płytka na powierzchni rogówki (u kotów)
• urazy i rany
• ciała obce wbite w rogówkę
• wrzody rogówki powstające albo wskutek urazu albo z przyczyn endogennych (nieprawidłowa produkcja łez, nieprawidłowe ułożenie lub zamykanie powiek, obecność rzęs ektopowych, itp.) Wrzody rogówki mogą być:
  • powierzchowne
  • głębokie
  • rozpływne
• suche zapalenie rogówki i spojówki – zmniejszona produkcja łez w związku z wadami lub urazami gruczołów łzowych (whwt, yst, grzywacz chiński, maltańczyk, jamnik długowłosy)

5. Ocena błony naczynowej

A. WADY WRODZONE

• przetrwałe błony źreniczne – pasma, które są pozostałościami po układzie naczyniowym zarodka łączące:
  • tęczówkę z rogówką
  • tęczówkę z soczewką
• torbiele tęczówki – pęcherzyki w tęczówce wypełnione płynem
• nieprawidłowy kształt otworu źrenicznego – coloboma
• różnobarwność

B. WADY NABYTE

• zapalenia błony naczyniowej na skutek urazów, zatruć, chorób zakaźnych, chorób immunologicznych, chorób nowotworowych)
• nowotwory (czerniak)

6. Ocena soczewki i ciała szklistego

A. WADY WRODZONE

• zmiany kształtu lub rozmiaru soczewki
• utrata przezierności soczewki zaćmy wrodzone (persy, beagle, spaniele, owczarki australijskie, labradory, samojedy, retrievery)
• przetrwałe hyperplastyczne przetrwałe ciało szkliste – błona na tylnej powierzchni soczewki powodująca różnego stopnia wrodzone zmętnienia źrenicy

B. WADY NABYTE

• zwichnięcia soczewki:
  • do komory przedniej oka
  • do komory tylnej oka
• zaćmy o podłożu zapalnym, metabolicznym, żywieniowym, urazowym, toksycznym.

7. Ocena siatkówki i nerwu wzrokowego

A. WADY WRODZONE

• anomalia oczu collie – zespół wad obejmujących:
  • niedorozwój naczyniówki
  • szczelinę nerwu wzrokowego
  • odwarstwienie siatkówki
• fałdy siatkówki
• dysplazja siatkówki (RD) (springer spaniel, labradory, retrievery, sznaucer olbrzymi beagle, akita, owczarek australijski, doberman, rottweiler, york)
• niedorozwój makaty (błony odblaskowej)
• wrodzona ślepota zmierzchowa (briard, terier tybetański)
• ślepota dzienna – hemeralopia (malamut, pudel miniaturowy)
• niedorozwój nerwu wzrokowego
• ubytki nerwu wzrokowego

B. WADY NABYTE

• postępujący zanik siatkówki (PRA) – u młodych psów początkowo zaburzenia widzenia w przyciemnionym świetle, potem postępujące pogorszenie dziennego widzenia do całkowitej ślepoty (collie, seter irlandzki, sznaucer miniaturowy, terier tybetański, jamnik długowłosy miniaturowy, welsh corgie)
• zapalenie nerwu wzrokowego
• zanik nerwu wzrokowego

8. Jaskra

Podniesienie ciśnienia śródgałkowego – ból, obrzęk rogówki, rozszerzenie źrenicy, przekrwienie spojówek i nadtwardówki, utrata wzroku (cocker spaniel, basset, bloodhound border collie, chow chow, retrievery, leonberger, wyżły, syberian husky, samoyed, springer spaniel).